افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان
اختلالات و نابه سامانی های روحی ـ روانی ، از جمله مشکلات رایج دنیای کنونی ست که هر روز ابعاد تازه تری می یابند . یکی از مهمترین اختلالات روانی ، هیجان ناشی از تولد نوزاد می باشد که البته بیشتر ، مادران تازه وضع حمل نموده و به نوعی ، با درجه ای از آن برخورد داشته اند . در جدول طبقه بندی تشریحی اختلالات روانی ، یکی از بیماری های رایج ، اختلال افسردگی پس از زایمان یا « PND » است که بنا به اهمیت تشخیصی ، عاطفی و روش های معالجه و همچنین پژوهش های صورت گرفته ، از اولویت ویژه ای برخوردار می باشد . اختلال افسردگی پس از زایمان همانند اختلال روانی ناشی از زایمان و اختلالات هیجانی می تواند حالت مزمن به خود گرفته و نیازمند تدابیر درمانی ویژه ای گردد .
پژوهش های انجام گرفته ، میزان شیوع این اختلال را در مادرانی که دوران پس از زایمان را سپری می کنند ، 13 درصد تخمین زده است . اساساً اختلال روانی پس از زایمان و آشفتگی های هیجانی ناشی از آن ، تا 6 هفته پس از زایمان تشخیص داده می شود .
در افسردگی پس از زایمان ، به صورت ضمنی برخی تغییرات ایجاد شده در خلق مادر ، به راحتی توجه اطرافیان را به خود جلب می نماید . در این خصوص ، عوامل فیزیولوژیکی ، بسیار اهمیت دارند و عوامل خلقی و هیجان ایجاد شده پس از زایمان ، ناشی از ضعف قوای فیزیولوژیکی تشخیص داده شده است . از جمله این عوامل می توان به تغییرات بیولوژیکی و هورمونی اشاره نمود که حتی می تواند بر کاهش میزان حسن جویی و خوش بینی فرد ، تا 30 الی 80 درصد تاثیر بگذارد و عموماً در روزهای اول بروز بیماری ، قابل تشخیص است .
از علائم اولیه و بارز این اختلال می توان به گریه کردن ، نوسانات روحی و خلقی ، اختلال در خواب و تشویش دائمی اشاره کرد . این علائم بعد از چند ساعت از به هوش آمدن ، تا یک الی دو روز پس از زایمان ، قابل تشخیص است و تا یک ماه پس از زایمان نیزمی تواند تکرار شود . البته تغییرات خلقی در بیشتر مادران دیده می شود و نیاز به درمان روان شناسانه نیست زیرا میزان نوسانات ذکر شده ، عموماً کم و مادر قادر به کنترل آنها می باشد . هر چند در صورت نیاز ، چنین افرادی به درمان های حمایتی نیز بسیار خوب پاسخ می دهند اما برعکس در اختلال PND (افسردگی پس از زایمان ) ، بیمار به سختی به درمان پاسخ داده و در پذیرش تغییرات ، مقاوم است و این به طور دقیق ، وجه تمایز این بیماری از سایر موارد می باشد .
افسردگی در مادران ، تاثیر بارزی بر جای می گذارد از جمله بی قیدی و بی توجهی به رشد و آموزش نوازد ، در حالی که مادران عاری از افسردگی ، در مقایسه با مادران مبتلا ، کودکان شان سریع تر می آموزند و فعال تر هستند و همچنین در مقابل ابتلا به اختلالات خلقی ، مقاوم ترند .
یکی از علت های اقدام به خودکشی در مادران مبتلا به PND ، تصور مرگ نابه هنگام فرزند است که در شرایط بسیار مزمن روحی و روانی دیده می شود و خوشبختانه نادر است اما نتیجه ی به دست آمده حتی در کمترین میزان ، بسیار ناراحت کننده می باشد . به همین خاطر در تشخیص PND ، تاکید بر حضور سریع و عملی و اجرای تدابیر درمانی در کوتاه ترین زمان در بخش درمان های روانی (اعصاب و روان )، از جمله ضروری ترین اقدامات می باشد .
در سال های اخیر و در تهیه ی جدول پزشکی برای کمک به متخصصان در حوزه های زنان و زایمان ، پزشک خانواده ، ماماها و پرستاران ، شرایطی برای تشخیص اولیه ی افسردگی پس از زایمان وضع گردیده است . از جمله می توان به تهیه و تنظیم پرسش نامه ی « ادینبورگ » اشاره نمود که به صورت گسترده و به زبان های مختلف ترجمه و منتشر شده است . در برخی از کشورهایی که این آزمون در آنها به اجرا درآمده ، نتایج به دست آمده بسیار امیدوار کننده بوده است . 18 تحقیق مجزا ، این جدول تشخیصی را از جهت کاربرد و نتایج کسب شده ، تصدیق می نماید .
تحقیقات صورت گرفته نشان می دهد مادرانی که نمره ای فراتر از حدود طبیعی افسردگی گرفته اند ، در 90 درصد ، درجات مختلفی از ابتلا به افسردگی پس از زایمان را تجربه نموده اند .
این جدول ، شرایط روحی و خلقی یک هفته ی گذشته ی مادر را بررسی می کند که با سپری شدن دو هفته ، دوباره قابل تکرار می باشد . جدول افسردگی پس از زایمان «ادینبورگ » ، یک جدول تشخیصی است و تنها می تواند بیمار مشکوک به افسردگی را مشخص نماید ؛ به همین خاطر ، صحت تشخیص ، باید در شرایط کلینیکی انجام گیرد .

شرایط لازم پیش از اجرای آزمون ادینبورگ :
 

ـ مادر باید بنا به شرایط روحی هفته ی گذشته ی خود (7 روز گذشته ) ، گزینه ی مناسب را انتخاب نماید .
ـ پرسش نامه زمانی کامل و معتبر است که به تمام مواد ، پاسخ داده شود . پاسخ دهی به تمام سوالات ، به منظور تکمیل آزمون ، الزامی است .
ـ در طول پاسخ دهی به پرسش نامه ، مادر باید تنها و بدون کمک آشنایان و اطرافیان به سوالات پاسخ دهد .
ـ در صورت عدم توانایی مادر در خواندن سوالات ، می تواند از فرد دیگری برای خواندن و درج پاسخ ها استفاده نماید .
ـ جدول افسردگی پس از زایمان «ادینبورگ » را می توان در مدت بروز نشانه های افسردگی ، تا 6 هفته مورد استفاده قرار داد . در صورتی که مادر در منزل وضع حمل نموده باشد و توان برخاستن و خروج ازمنزل را نداشته باشد ، باز می تواند از این پرسش نامه استفاده نماید .
ـ این آزمون را می توان در شرایطی که علائم ، بارز نیست و حتی بدون علائم افسردگی نیز مورد استفاده قرار داد . در چنین شرایطی ، علائم افسردگی ، در کمترین میزان نیز قابل ردیابی است .

پرسش نامه ی تشخیص افسردگی پس از زایمان ادینبورگ :
 

نام و نام خانوادگی :
سن :
شغل :
سن نوزاد :
شما به تازگی مادر شده اید و ما تصمیم داریم روحیات شما را بیشتر بشناسیم ؛ به این دلیل ، از شما می خواهیم شرایط روحی خود را طی 7 روز گذشته ، با دقت و بدون شتاب ، از بین پاسخ های ارائه شده انتخاب نمایید . پاسخ های انتخابی شما ، نمایان گر شرایط روحی تان در طول مدت پس از زایمان است .
1 ـ من هم چنان تجربه ی خندیدن و شاد بودن را دارم .
الف )بله ، بیشتر اوقات
ب )گاهی اوقات
ج )نه چندان زیاد
د )به هیچ وجه
2 ـ من از زندگی لذت می برم .
الف )بله ، بیشتر اوقات
ب )گاهی اوقات
ج )نه چندان زیاد
د )به هیچ وجه
3 ـ هر اتفاقی که بیفتد ، من بدون دلیل ، خودم را مقصر می دانم .
الف ) بله ، بیشتر اوقات
ب ) گاهی اوقات
ج ) نه چندان زیاد
د ) به هیچ وجه
4 ـ من بدون دلیل دچار تشویش و هیجان می گردم .
الف ) بله ، بیشتر اوقات
ب ) گاهی اوقات
ج ) نه چندان زیاد
د ) به هیچ وجه
5 ـ من بدون دلیل ترسیده و به هراس می افتم .
الف ) بله ، بیشتر اوقات
ب ) گاهی اوقات
ج ) نه چندان زیاد
د ) به هیچ وجه
6 ـ از دست من هیچ کاری بر نمی آید .
الف ) بله ، بیش تر اوقات حس می کنم که هیچ نمی دانم و بی مصرفم .
ب ) بله ، گاهی اوقات از عهده ی انجام کارهای خودم بر نمی آیم .
ج ) خیر ، بیشتر اوقات در صورت نیاز ، از عهده ی کارهای خودم بر می آیم .
د ) خیر ، من از عهده ی کارهای خودم بر می آیم .
7 ـ من خودم را غمگین و افسرده احساس می کنم .
الف ) بله ، بیشتر اوقات
ب ) گاهی اوقات
ج ) نه چندان زیاد
د ) به هیچ وجه
8 ـ من خودم را به حدی افسرده احساس می کنم که حتی نمی توانم به خواب بروم .
الف ) بله ، بیشتر اوقات
ب ) گاهی اوقات
ج ) نه چندان زیاد
د ) به هیچ وجه
9 ـ احساس افسردگی ، من را وادار به گریه می کند .
الف ) بله ، بیشتر اوقات
ب ) گاهی اوقات
ج ) نه چندان زیاد
د ) به هیچ وجه
10 ـ به فکر آسیب رساندن به خودم هستم .
الف ) بله ، بیشتر اوقات
ب ) گاهی اوقات
ج ) نه چندان زیاد
د ) به هیچ وجه

کلید آزمون :
 

به تمام پاسخ های « الف » 3 امتیاز ، « ب » ، 2 امتیاز ، « ج » ، 1 امتیاز و « د » ، صفر امتیاز بدهید . حال امتیازات به دست آمده را با هم جمع کنید تا رقم کلی آزمون به دست آید .

نتیجه گیری :
 

برای تعیین مرز افسردگی ، لازم است حدودی را مشخص نمایید . به عنوان مثال ، مرز افسردگی پس از زایمان می تواند ارقام 12 و 13 را شامل گردد ، در حالی که مرز ورود به افسردگی شدید ، ارقام 14 و 15 می باشد . برای تشخیص افسردگی پس از زایمان در کشورهای مختلف ، ارقام مختلفی جهت تعیین حدود افسردگی وجود دارد که گستره ی عددی 9 تا 13 را در بر می گیرد . بدین منظور ، برای تعیین حدود ذکر شده در هر کشوری ، لازم است پژوهش های متعدد و جداگانه ای انجام گیرد اما مرز تحقیقی معین برای تشخیص PND ، ارقام 14 و 15 می باشد . با این حال ، لازم است متوجه برخی عوامل موثر بر نتایج آزمون باشید :
ـ فراموشی موجود در مادران افسرده ، به خصوص بیماران مبتلا به افسردگی پس از زایمان .
ـ زایمان اول
ـ مشکلات خانوادگی
ـ اجتماعات سنتی و محدود
آسودگی مادر از نتیجه ی عمل و جنسیت کودک
منبع: مجله ی شادکامی و موفقیت شماره ی 66